GoToS3

Onderzoekers, designers en ondernemingen debatteerden op 21 mei 2019 in Douai, ter gelegenheid van het evenement X-innovation Design X Plastics, over de nieuwe perspectieven die design in petto kan hebben voor de kunststoffenverwerking. De twee thema’s die tijdens de rondetafelgesprekken aan bod kwamen – “Recyclage van plastic en ecodesignaanpak” en “Smart-Plastic en vernieuwing door design” – wekten belangstelling en brachten ook een wisselwerking tussen sprekers en publiek tot stand. Hartelijk dank aan de zeventig deelnemers!

Al vanaf het begin hebben designers een band met plastic, wegens de vormgeving van het materiaal. En hoe zit dat nu? Hoe zijn de dingen geëvolueerd? Hoe kunnen designers de kunststoffenverwerkings­industrie helpen om nieuwe producten te ontwikkelen?

Nadat Thomas Chuzeville en Cédric Samuel, gestimuleerd door de beschouwingen van Hervé Grolier, de context en de belangen hebben uiteengezet, is het tijd voor rondetafelgesprekken!

Rondetafelgesprek #1 : Recyclage van plastiek en ecodesign processen

Plastic is in diskrediet geraakt, maar ... het is meer dan alleen maar verpakking, het is niet louter een recipiënt, verklaart Marie-France Lacrampe, docent-onderzoeker bij IMT Lille Douai. Het beschermt de inhoud, brengt informatie over, biedt de veiligheid die de consument eist, ... en we moeten er goed op letten dat we niet vallen voor een alternatief dat minder goed scoort in termen van milieu-impact, voegt Bénédicte Goffin, projectleider van het Certech, hier nog aan toe.

Sommige plasticsoorten van nu kunnen van biologische herkomst zijn, biologisch afbreekbaar of recycleerbaar zijn ... Maar opgelet! Er wordt wel vaker gedacht dat het gebruik van van planten afkomstig materiaal beter is voor het milieu, maar we moeten ook kijken naar het levenseinde van het product. Eric Staniek, verantwoordelijke Polymeren en Composieten bij Team², leert ons dat materiaal maar biologisch afbreekbaar is als de juiste technische omstandigheden verenigd zijn: temperatuur, vochtigheidsgraad en cocktail van bacteriën (industrieel compost). We moeten ons ook afvragen hoe het zit met het gebruik van agrarische hulpbronnen om biomassa te produceren.

Tot op heden bestaat er nog geen recyclingketen voor bioplastic ... Elk type van plastic moet op een specifieke manier worden gerecycleerd ... Als PLA-materiaal terechtkomt in een stroom van een ander type van plastic, bestaat het gevaar dat het ene materiaal door het andere wordt besmet en teloorgaat. Moeten we dan niet eerder de ecoconceptie van het product in overweging nemen? Eerder denken aan de duurzaamheid en het hergebruik ervan? We moeten nadenken over de circulaire economie maar steeds mét respect voor het milieu en de rijkdommen, dat is de beschouwing waartoe Karine Van Doorsselaer, specialist Materialen en Ecodesign aan de Universiteit van Antwerpen, ons uitnodigt.

Anne-Claire Hostequin, productdesigner voor het Atelier LUMA, en Sophie HEYMANS, R&D-verantwoordelijke bij NEO-ECO, stelden vervolgens enkele productontwerpen voor die werden gereali­seerd met materiaal van biologische afkomst of van afval. Het Atelier LUMA is een designonderzoeks­instelling in Arles, die openstaat voor designers, scholen, onderzoeksinstellingen en industriëlen. Hun ambitie is om de rijkdommen van de regio, waartoe ook het afval behoort, te exploiteren. Anne-Claire Hostequin stelde ons voorwerpen voor van gekleurd algenplastic, gerealiseerd door 3D-printen. NEO-ECO zoekt naar vernieuwende oplossingen om allerhande vast afval op een industriële schaal op te waarderen, en om de actoren uit de onderzoeks- en industriewereld met elkaar in contact te brengen. Er werden reeds meer dan 150 ecoproducten ontwikkeld. Sophie Heymans beklemtoonde de samenwerking: zo werd een krukje ontworpen door het bureau Piks Design en ontwikkeld door ETNISI, dat op basis van afval (glas, baksteen, arduin en koffiedik) composietmaterialen creëerde.

Een vraag uit het publiek: hoe kunnen we ondernemingen helpen begrijpen wat de voor- en nadelen van nieuwe materialen zijn? Bijvoorbeeld materiaal op basis van suikerriet, wat een eerder hoge koolstofvoetafdruk impliceert. De levenscyclusanalyse van het product kan verhelderend zijn en zo helpen om een oplossing te kiezen, want deze zeer volledige milieubalans geeft weer wat de verdiensten en de impact van elk bestudeerd product zijn.

Een laatste opmerking, bij wijze van conclusie, betreft de invloed van de designer op de uitwerking van een product: “als we een product creëren, moeten we eerst denken aan hoe en waarvoor het wordt gebruikt, op welke manier het hergebruikt en gerepareerd kan worden.”

Rondetafelgesprek #2 : Smart plastic en innovatie door design

Smart plastic ... intelligent plastic? Plastic dat informatie geeft? Of intelligent gebruik van plastic?

Voor Juliette Marrant-Defebvin, ontwikkelingsverantwoordelijke Materialen en Processen bij Plastium, is smart plastic nog een sector van de toekomst, ook al onderscheidt zich in Rhône-Alpes een onderneming gespecialiseerd in het drukken en integreren van elektronische systemen op plastic.

Voor Gerd Van Cauteren, designingenieur bij Ten Group, heeft de designwereld veel interesse voor nieuwe technologieën, maar de ecologische waarde is nog steeds nauw verbonden met de aanpak: er zijn almaar meer ontwikkelingen en er worden nieuwe functies geïntegreerd, maar we moeten oog hebben voor het gebruik op lange termijn van het product.

Plastic moet worden gebruikt wanneer het unieke waarden heeft en niet alleen omdat de kostprijs lager is. Plastic is een buitengewoon materiaal, vertelt vol enthousiasme Jean-Louis Frechin, oprichter van Nodesign. Het heeft een onvoorstelbare toekomst als we het gebruiken om zijn buitengewone verdiensten! Doordat het transparant is, kan het lichtinformatie doorgeven, het kan als interface dienen doordat het bestanddelen bevat die elektriciteit geleiden, en de implementatie kan worden vereenvoudigd dankzij additieve productie.

Een intelligent voorwerp reageert op en communiceert met zijn omgeving, biedt meer dan alleen zijn functionaliteit. Bernard Paquet, R&D-verantwoordelijke bij Centexbel, Belgisch textielcompetentie­centrum, legt uit dat het bedrijf al sinds een tiental jaren intelligent textiel ontwikkelt: door in textiel sensoren of functies te integreren kan het gebruikt worden voor medische toepassingen, zoals de follow-up van patiënten of de veiligheid van personen, ... Daardoor wordt het een hybrideproduct, een mechanisch voorwerp, maar ook een service.

Welke vernieuwingen zijn er inzake materialen, gebruik, conceptie? Vergeet niet dat 3D-printen en additieve productie technologieën zijn die dertig jaar geleden werden ontwikkeld, zegt Jérémie Soulestin, docent-onderzoeker, verantwoordelijke van de groep Polymeren bij IMT Lille-Douai. Wat nieuw is, is de almaar grotere waaier aan materialen, granulaten, vezels, ... Voortaan kunnen we bevestigend antwoorden als de industrieel vraagt of het mogelijk is om het stuk dat hij wenst te maken, te realiseren in het materiaal dat hij wenst. Dankzij het 3D-printen is het de verbeeldingskracht van de designer die de vervaardiging beperkingen oplegt, vult Juliette Marrant-Defebvin aan.

Als aanvulling op het eerste rondetafelgesprek werd hier de duurzaamheid van deze intelligente producten besproken: de levensduur van dit soort van producten is a priori langer dan die van een verpakking voor eenmalig gebruik. Jérémie Soulestin voegt hier nog aan toe dat het er vooral op aankomt om de milieu-impact, het einde van de levensduur van producten, het antwoord op een functionele behoefte als één geheel te beschouwen. “We zullen aan design meer en aan engineering een beetje minder belang moeten hechten,” besluit hij.

Vóór het bezoek aan de drie sites van het laboratorium Materialen en Procedés van IMT Lille Douai, komt Thomas Chuzeville tot dezelfde vaststelling: hoe kan iedereen, elk op zijn expertisedomein en samen met de anderen, deze twee hoofduitdagingen aangaan: plastic almaar meer functies, gebruiks­gemak en service geven en tegelijkertijd oog hebben voor het milieu, de natuurlijke rijkdommen en de impact op de planeet?

En daarna? De partners van beide projecten wensen met de ondernemingen de discussie aan te gaan over de thema’s die ter tafel liggen. We verspreiden zo snel mogelijk alle praktische informatie! In afwachting kunt u contact opnemen met Cédric Samuel (IMT Lille-Douai) en Thomas Chuzeville (lille-design), die mee deze dag organiseren.

Interreg-projecten bieden ondernemingen oplossingen die makkelijk toegankelijk en bijzonder voordelig zijn: in de meeste gevallen hoeven de begunstigden geen financiële bijdrage te betalen.